Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü yıllar yılar önce bir heves alıp kitaplığıma yerleştirdim. Okumaya elim gitmedi bir türlü. Anlamayacağım, kıymetini bilemeyeceğim diye okumaktan kaçtım. Türkiye’den benimle birlikte İngiltere’ye taşındı, buradaki kitaplığımda da bekledi durdu. Yine aynı endişelerle okumaktan özenle kaçtım. Nihayet bu sene okumaya karar verdim. Saatleri Ayarlama Enstitüsü hiç de korkulup kaçılacak bir roman değilmiş. Yine de okumak için bu yaşımı beklediğime memnunum.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü belli başlı cümleleri üzerinde uzun uzun durduğum, bolca düşündüğüm, kendimi bulduğum bir kitap oldu. Yer yer Hayri İrdal yer yer Halit Ayarcı olduğumu keşfettim. Bolca güldüm, bolca üzüldüm, bolca şaşırdım; Tanpınar’ın koca dünyayı bir kitaba sığdırmasına hayran kaldım. 1961’de yayımlanan roman Türkiye toplumunu öyle güzel anlatıyor ki her bir karakterinde, her bir olayında ülkeyi okumak mümkün. Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçişin insanlar üzerindeki etkisini, geleneklere bağlı kalanlar ve yenilikçiler arasındaki çekişmeyi, bu esnada arada kalanları okuyoruz.
Fakat neyi aldatabilirdim, kime anlatabilirdim? İnsan neyi anlatabilir? İnsan insana, insanlara hangi derdini anlatabilir? Yıldızlar birbiriyle konuşabilir, insan insanla konuşamaz.
Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Saatleri Ayarlama Enstitüsü her okunduğundan insana farklı farklı şeyler gösterecek, yeni düşüncelere ve duygulara yer verecek nadir kitaplardan biri. İster absürdist bir toplum eleştirisi, ister koca bir hayatın parodisi olarak okuyun, etkisinden kurtulamayacak ve size bıraktığı onca güzel cümle ve düşünceyle baş başa kalmaktan mutluluk duyacaksınız. İyi yazarlar ve iyi kitapların okurda bıraktığı o güzelim duyguyu özlediyseniz size çok iyi gelecek.
Önce kitabı okuyun, ardından Gürsel Gündoğdu’nun okuma notuna bir göz atın derim. Kitabı okurken kelimeleri anlamayacağınızdan şüpheleniyorsanız şu sözlükten faydalanabilirsiniz. Ancak kitabı okumaya başladıktan sonra hiç de zorlanmadığınızı göreceksiniz eminim. Keyifle ve mutlaka okuyun derim.
Şu hakikati kendi hayatım bana öğretti: İnsanoğlu insanoğlununun cehennemidir. Bizi öldürecek belki yüzlerce hastalık, yüzlerce vaziyet vardır. Fakat başkasının yerini hiçbiri alamaz.
Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Dergah Yayınları’ndan çıkan kitabın tanıtım yazısı aşağıda, almak için de buraya: Saatleri Ayarlama Enstitüsü – Ahmet Hamdi Tanpınar
Şiirlerinde sembolist bir dil kullanan Ahmet Hamdi Tanpınar romanlarında gerçekçi ve sosyal sorunlara eğilen bir tarzı tercih etmiştir.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü Türk insanının doğu ve batı arasında bocalamasını irdeleyen bir başucu romanıdır.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü, içeriğini ve konusunu romanın karakterlerinden Nuri Efendi (Saat Ustası), Mübarek (Ayaklı ve yaşlı bir İngiliz yapımı duvar saati), Halit Ayarcı ve saat-zaman-insan ilişkilerinden almaktadır.
Anlatım, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kendine has simgeci anlatımıyla birleşip, zaman zaman gelişen olaylarla birlikte başkalaşmaktadır. İnsanların popülerliğe ve paraya verdiği önemin, insanların nasıl bir anda yüz değiştirebileceğinin altı çizilmektedir.
İki uygarlık arasında bocalayan toplumumuzun yanlış tutumlarını, davranışlarını alaya alan eleştirel bir romandır. Yapıt çocukluğu II. Abdülhamit döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de yaşayan Hayri İrdal’ın anıları şeklinde kurgulanmıştır. Roman dört bölümden oluşmaktadır: Büyük Ümitler, Küçük Hakikatler, Sabaha Doğru, Her Mevsimin Bir Sonu Vardır.
Ahmet Hamdi Tanpınar
Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Haziran 1901 tarihinde İstanbul’da doğdu. Doğduğu şehirde öğrenim hayatına başlayan Tanpınar’ın babası kadıydı. Babasının mesleğinden ötürü Tanpınar, Anadolu’nun birçok yerinde bulunmuştur. Eğitimini başka şehirlerde sürdüren Tanpınar’ın annesi bu yıllarda hayatını kaybetmiştir. Bu sırada henüz 13 yaşında olan Tanpınar, annesinin ölüm hadisesini eserlerine de yansıtmıştır. Daha sonra Antalya’ya yerleşen Ahmet Hamdi Tanpınar, lise eğitimini burada tamamlar. Liseden sonra ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne kaydolur. Tanpınar’ın edebiyat yaşamı için bu büyük bir adımdır. 1919 senesinde kaydolduğu Edebiyat Fakültesi’nde hocaları arasında Yahya Kemal Beyatlı bulunmaktadır. Üniversite eğitiminden ise Hüsrev-ü Şirin mesnevisi üzerine hazırladığı bir tez ile mezun olmuştur.
Tanpınar, şiirlerini ilk olarak Dergâh dergisinde yayımlamıştır. Üniversite mezuniyetinden sonra edebiyat öğretmenliği yapmaya başlamıştır. Liselerde, enstitülerde edebiyat öğretmenliği yapan Tanpınar, Güzel Sanatlar Akademisi’nde sanat tarihi öğretmenliği yapmıştır. İlerleyen zamanlarda Ahmet Hamdi Tanpınar, söz konusu akademide estetik dersi de vermeye başlamıştır. Yine bu senelerde usta yazar, mitoloji derslerini de ekleyerek kariyerinde önemli adımlarla ilerlemiştir. 1939 senesinde ise Tanpınar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne Yeni Türk Edebiyatı Profesörü olarak atanmıştır. Edebiyat yaşamının yanı sıra Tanpınar, 1942 senesinde milletvekili olarak meclise girmiştir. Bir süre bu görevi yerine getiren usta yazar bu görevinin ardından Milli Eğitim Bakanlığı’nda müfettişlik görevini üstenmiştir. Birçok ülkede görev yapan Tanpınar, 23 Ocak 1962 tarihinde kalp krizi nedeniyle yaşama veda etmiştir.
Bu kitap Kitaplık Kedisi Reading Challenge 2021 kitaplarından biri. Siz de katılın, 2021 boyunca birbirinden enfes yazarları keşfedip, onların büyüsüne kapılın. 2021 kitaplarla mutlu olacağımız ve edebiyatın nimetlerinden faydalananacağımız bir yıl olsun!
